Hayat devam ediyor...: 07/21/03

[26 Aralık Uğur (Uluocak)'un doğum günüydü... 11 yaşındayken tanımıştım Uğur'u, 25 yaşına kadar aynı tastan su içtik. Sonraları hayat tercihlerimiz mesafe koymuştu aramıza. 2 Temmuz 2003 tarihinde uzaklardan haberi düştü yüreklere. Sonsuzluğa uçuverdi diye... ]

Selam Uğur;

Sana bu mektubu yazmakta geç kaldım. Aslında konuşacaktık, ama izin vermedin. En son 1 Mayıs’ta görüştüğümüzde karar vermiştim artık, yüzünde ki gülümsemeye güvenmiştim, “tamam zamanı geldi artık” demiştim... O gülümseme hiç yabancı değildi, her zaman vardı yüzünde ama, bu sefer başkaydı, onu tanırım. Az değil, kaç yılımız geçti birlikte, 74’den 87’ye, az değil, 13 yıl olmuş. Hele ki, 80 sonrası... Tarih yazmışız birlikte, ayırt edemez miyim o gülümsemenin anlamını?

Bütün derdim 87’de ki ayrılış şeklimizi sorgulamaktı senle. İkimiz de karar vermek zorundaydık. Ben vermiştim… Sen de vermişsin... Yazık ki o şartlar altında birlikte veremedik o kararı. Yasaktı ve tehlikeliydi o zaman. Ama gene de, bunca yaşanmışlıktan, ortaklıktan sonra daha güzel olabilirdi. En azından, arada bir de olsa dertleşebilir, söyleşebilirdik sonrasında.. Ayşegül’ü yitirdiğimizde yanında olabilirdim, neye yarardı bilmiyorum ama, “üzülme” diyebilirdim, “hayat devam ediyor” diyebilirdim; ya da birlikte ağlaşırdık belki.

Şimdi anılara sığınmak kaldı bana, o kadar çok ki, hangisinden başlasam.... Proust’un psikanalitik tekniği geliyor aklıma... Hatırlar mısın? Hani o ünlü “Yitik Zaman Peşinde”de bir bölüm vardı; adını hatırlamıyorum, kahraman karamelalı bir şekerin tadına bakar, bir anda yıllar öncesine döner. Başlar anlatmaya... Bu şarabı senle konuşurken içeriz diye saklamıştım. “Boğa Kanı”... Senden sonra keşfettim, denedin mi bilmiyorum ama, eminim sen de severdin. Her yerde bulunmuyor. Ankara’dan almıştım.

Ankara yolculuğunu hatırlar mısın? Hani kuşetlide gitmiştik yeni arkadaşlarla birlikte, eskilerin yanına... Şimdilerde onları görüyorum ara sıra. Hep seni konuşuyoruz. Biz bavulların üstünde briç oynamaya oturmuştuk kompartımanda, sen de biraz bizi izleyip uyumuştun, e sabah erken görüşmen vardı herhalde ki uyudun erkenden, onca şamataya rağmen. İyi ki gitmişiz beraber, o yeni arkadaşlar şimdi eski oldular artık. Her biri bir yerdeler, önemli yerdeler. Hepsi de sağlam arkadaşlar hâlâ. Ankara’da ki sohbetlerimizi unutmamışlar; olacak elbette, “gibi” yapmadık ki biz; neysek, ne düşünüyorsak onu yaşadık.”

Lisedeyken biraz ürkektik sana karşı. 12 Eylül çok yeniydi daha o zamanlar, biz de neler olup bittiğini anlamaya çalışıyorduk. Baban emekli astsubay diye biraz çekingen davrandık sana, bir türlü açılamadık önceleri. O zamanlar, emekli askerlere muhbirlik yaptırıyorlardı. Ama ben biliyordum senin sözünün eri olduğunu, iyi ki de açılmışız. Yanılmamışım, kavganın örgütsüz olmayacağını sen zaten biliyordun. Annenin yaptığı o nohutlu, fasulyeli soğuk çorba hala aklımda biliyor musun? Gene içebilseydik keşke birlikte...

26 Aralık 1982 - Uğur'un doğum gününde, evlerinde

Tübitak yarışmasında matematik ödülü aldığında herkes şaşırdı. Genellikle “inek”lere aitti böyle şeyler. Sen okurdun, spor yapardın, tiyatro, sinema eksik olmazdı hayatımızdan. Bir de üstüne okulun parlak çocuğuydun... Tabii ki şaşırdılar, üzüldüler, “ah seni nasıl gözümüzden kaçırdık” diye dertlendiler, bizden olduğunu öğrenince... Bizle dolaştığını farkettiklerinde uyarmışlardı seni ama sen dinlemedin ki; zaten sen aklının sesini, bilimin sözünü dinledin yaşam boyu ve hep o dilden konuştun... O yüzden herkes sevmedi seni, konuştuğunda kimileri rahatsız olurdu, ama sevenlerin hep yanındaydı seni uğurlarken... O kadar çoktuk ki...

Fenerbahçe kulübünde kürek çekerken, tam Kurbağalıdere’nin ağzında teknen kırılmıştı da gömülmüştün ya lağıma bir gün; sonrasında da sarılık olup kırk gün hastanede yatmıştın. Önce üzülmüştük, hatta ben vicdan azabı bile çekmiştim “ben sebep oldum“ diye. Bize geldiğinde evde yoktum da, yağmurda yarım saat bekleyip ıslanmıştın hemen öncesinde. İki gün sonra da hastaneye yatırmışlardı seni. Yanına geldiğimizde serumların arasında gülümsüyordun gene. Kitap istemiştin bizden bir sürü. Kitap yetiştiremez olduk sana. Ne biçim kıskanmıştık sonra, bizim bir yılda okuyamadığımız kitabı bir ayda yutup bitirmiştin. Koskoca Fenerbahçe kulübü, o kırılan teknenin parasını da istemişti senden, hem de Türkiye şampiyonluğuna rağmen, Balkan şampiyonasında ki derecelerine rağmen...

Üniversiteye hazırlık toplantılarımızı hatırlıyorsun değil mi? “Nereyi yazsak?” tartışmaları ciddi politik, teorik tartışmalara dönerdi birden. İkimiz Ankara’da okumayı kafaya koymuştuk, herkesi de ikna etmeye çalışırdık. Sonunda ikimiz İstanbul’da kaldık, diğerleri gitti Ankara’ya. Hadi itiraf edeyim, hiç aklımda olmasa da, İTÜ Makina’yı tercih sırasına yazmama sen sebep oldun, matematiği, fiziği senle sevmiştim. Sınavlarda verdiğin kopyalarla kaç kişi sınıf geçmiştir biliyor musun? Oysa çalışkan öğrenciler öyle kolay kolay kopya vermezler, yakalanırlarsa “kariyer”leri zedelenir diye... Ama sen bencil olmayı beceremedin ki hiç.... Üniversite hazırlık kursuna da gitmemiştin sen. Buna rağmen üniversite de tekrar buluştuğumuzu duyunca çok rahatladım. Yoksa zor olacaktı tek başına...

Ankara grubuyla Kanlıca'dayız - Şubat 1983, Üniversitenin ilk yılları

Gümüşsuyu’na ilk geldiğimiz günü hatırlıyor musun? Sıkıyönetim okulda kantin bile bırakmamıştı. Ama onca kalabalığın içinde, çay ocağının yanında saz çalan “abi” leri görünce sevinmiştik. “Hah tamam, bunlar bizimkiler” demiştik. Ama uzak da durmamız gerekiyordu bir yandan, biz hala liseliydik o zaman. Çekinmemiz boşunaymış, geldiğimizin haberi bizden önce ulaşmış buralara. Görev çoktan bekliyordu bizi. Her gün biriyle geliyordun çay içmeye. Ben hiç beceremedim bu kadar hızlı tanışıp kaynaşmayı, hala da beceremem. İlk tiyatro gezisini üç ay sonra mı örgütlemiştik, tam hatırlamıyorum ama 50 kişiydik AKM’de. Daha o yıl içinde “Dostlar”ın salonunu kapatmıştık bile. O gün tiyatroya gelen arkadaşlar, seni uğurlamaya da geldiler, göğüslerinde senin “çark-çekiç”li gülümsemen de vardı üstelik.

Hasan Hüseyin öldüğünde, duvar gazetesini yeni çıkartmaya başlamıştık. Dekan’dan izin kopartan sendin gene. “Empati” dedikleri bu olsa gerek, dekan bile kıramamıştı seni. “Acıyı Bal Eyledik” de ki “Nehirler Aka Aka”yı koymuştuk panoya... Hani her 1 Mayıs’ta sen okurdun ya bize... Az önce tekrar okudum aynı düzyazı-şiiri. Şimdi daha bir anlamlı benim için:

“Duracaksın, dolacaksın, kemireceksin, oyacaksın, dolaşacaksın, atlayacaksın, aşacaksın, koşacaksın ve varacaksın oraya, diyor nehirler...
...
gitmek
nehirlerle yanyana
gitmek
nehirler gibi zor
nehirler gibi çetin
nehirler gibi umutlu
gitmek
nehirlerden de öteye
oraya
taa oraya
o büyük kurtuluşa”

O sayı öyle ilgi görmüştü ki, diğer fakültelerden bile duvar gazetesini, Hasan Hüseyin’i okumaya geldi herkes... Hem de askerin gölgesinde. Duvar gazetesinin bu düzeyini korumak için ne çok çaba harcadık; az mı kavga ettik dincisiyle de, sağcısı, solcusuyla da... Sonunda hepsi bize getiriyorlardı yazılarını, çizilerini ve hepsi de yayınlanıyordu yan yana...Gördün mü bilmiyorum ama, bizden sonra da devam etti bu gazete.

Genç Oyuncular - Bir Yürekten Bir Yaşamdan şiir drama gösterisi
Şükran Kurdakul ve Zafer Diper'le birlikte

ITÜ’de ki tiyatro kulübüne de birlikte gitmiştik, bir hevesle. Düzen şaklabanlığını görünce ki hayal kırıklığının ardından tiyatro müdavimi arkadaşlardan biri “ya biz de kendi tiyatromuzu yapalım” dediğinde bana baktığını anımsıyorum. “Hadi yapalım” diyordun sen de. Ben zaten hazırdım. Daha o gün grup tamamdı bile. Sunar tiyatrosuna yer istemeye gittiğimizde heyecanlıydık, ama umutluyduk her zaman ki gibi. Yönetmen’in de gözleri parladı konuşmanda ki isteği, kararlılığı ve netliği görünce. Ertesi gün sahnedeydik bile. Biz bir türlü beceremiyorduk dramatik oynamayı, ama iyi şiir okuyordun. “Bir Yürekten, Bir Yaşamdan”ı canlandırırken seni “ciddi adam” olarak tanıyanlar çok şaşırdılar; komik görünüyorduk belki sahnede elele kuş taklidi yaparken; ama kolkola, omuz omuza “Biz ki acılar dönemini ellerimizi kirletmeden geçtik” diye şarkı söylerken herkesin tüyleri diken dikendi.

“Sevgili Doktor”u oynarken herkes şoktaydı. Senin komedi oynayabileceğine kimse inanmıyordu. Başta biz de inanmamıştık, hatta kırık ayağına iğne bile batırmıştık, bağırırken gerçekçi olsun diye. Sonrasında bütün salon gülmekten kırılıyordu. Bunu da başarmıştın. Üstelik, aklımız polisteydi, kaygılıydık, oyun çıkışında bizi de almaya gelebilirlerdi. Boğaziçi’nde toplamaya başlamışlardı bizim arkadaşları; ama salon doluydu ve görev bizi bekliyordu.

Kızıltoprak’ta ki evi hatırlıyorsun değil mi? Ne heyecanlı sohbetlerimiz geçti bekar evinde, geceler boyu, hep birlikte. Biliyorum bana kızardın bazen çok sigara içiyorum diye, belli etmezdin ama ben anlardım. İçkiyi severdim, hala da severim. Sana zorla bir bira içirebilirdik, belki bir kadeh de şarap. O zamanlar da on bin metre koşuyordun, ertesi gün antrenmanın vardı mutlaka. Bana komik gelirdi sporcu disiplini, ama senin disiplinin farklıydı, sen kendinle yarışırdın, diğerleri de senle. Bir de Ballıkayalar’ı anlatırdın hep, ben bir türlü gidememiştim oraya, hala da gitmedim. 23 yaşında çıkamadığım dağlara, 40 yaşında çıkamam da zaten, ama senin arkandan seyirtebilirdim belki.

İTÜ Dağcılık kulübünün ilk toplantılarında da birlikteydik senle. Gözlerin parlıyordu, deneyimli dağcılar Aladağları, Torosları anlattıkça. Ben de hoşlanmıştım çok. Ama iş tırmanmaya gelince benim gözüm korktu, sen en önde gidiyordun, sonra da en yükseğe çıktın zaten, bana da gururlanmak düştü.

Hep işimiz vardı o zamanlar. Zaman yetmiyordu. Günü uzatmanın yollarını arıyorduk hep. Dört saatlik uyku periyodunun insana yetebileceğini tartışıyorduk. Onca emek harcamıştık ki dostlara, birbirimize; değişmenin yolu değiştirmekten geçerdi, biliyorduk. Değişiyorduk günden güne, büyüyorduk farkında olmadan. Ta ki farkında olanlar bizi uyarana kadar. Uluslararası bir konferans sırasında, rehberlik yaptığın ekipteki polis, senin bizim sınıfta okuduğunu öğrenince, muhbirlik yapmayı önerene kadar. Sana öyle şeyler anlatmıştı ki, sanki Türkiye’yi biz yönetiyorduk da farkında değildik. Belli etmemiştin ama korkmuştun biraz, ben de korktum, itiraf ediyorum, ama belli etmedim. Zaten, duygularımızı belli etmemeyi öğrenmiştik; “örnek olmak”, “önde olmak” gerekiyordu, “zayıf görünmemek” gerekiyordu. Örnektik, öndeydik ama hep sıradan biriydik. “Yığınların içinde, yığınlarla birlikte” olmanın anlamı da buydu zaten. Bunu kanıtlamıştık ta. YÖK belasına karşı ilk kez bu kadar kalabalığın Gümüşsuyu’nda toplanması, sonra dalga dalga her yere yayılması rastlantı değildi elbette. Arkasında emek vardı, o emeği hak eden onca insanla paylaşılan onca zaman, dökülen onca dil vardı, hepsinden öteye sen vardın.... Ve üniversiteden atılan binlerce kişi ilk “ek sınav hakkı”nı kazandığında, sevindik içimizden, ama gene belli etmedik.

Ekim 1984 - YÖK'e karşı ilk dilekçe kampanyası İstanbul'dan başlayarak bir hafta içinde tüm Türkiye'ye yayıldı. Meclise telgrafla gönderilen 20.000'i aşkın dilekçe sonrasında, atılan öğrenciler için ilk kez ek sınav hakkı kazanıldı. Tek ders yüzünden üniversiteden atılan binlerce öğrenci okullarına geri döndüler.

Sonraları daha az görüşür olduk, zorunluluktan. Dertliydik, ama konuşamıyorduk, paylaşamıyorduk. Koşullar böyle gerektiriyordu. Aynı dertten muzdariptik. Mekanlarımız aynı olsa da, uzaktık birbirimize ama, aynı yanlışları düzeltmeye çalışıyorduk. Yorucu ve yıpratıcıydı yalnız olmak zorunluluğu. Üstelik sen Ayşegül’ü seviyordun. O da seni çok seviyordu, biliyordum; az dertleşmemiştik onla da. Sana ulaşamadığı için dertliydi o zamanlar. Ama ona anlatmak da zordu, olup bitenleri. “Geçer, azıcık sabır” diyebiliyordum ancak.

Oysa, o sıralar senle paylaşmak istediğim çok şey vardı. Biliyorum sen sloganları sevmezdin ama, onca birikimin sonunda yazdığım bir şiir vardı. Bizi anlatıyordu...

ON YIL SONRA

1.
Çoktunuz
çocuklar gibi.
Çılgın akan
bir nehrin
hışmında çağıldayan
çakıllar gibi.
Yılların
göz nuruyla büyüttüğü
bebesini emziren
anacığın sütünden
daha beyazdı
gülüşünüz.
Köylünün
en ince hüneriyle
boyverttiği
asmanın üzümünden
daha gövermiş
özlemli gözleriniz.
Adımlarınız
her atımda sarsarken
dumankara asfaltları
çok uzakta
bir çocuğun
yüreğinde çarpıyordu.

2.
Çoktunuz.
Çocuklar kadar
çoktunuz.
Çokluğunuz
çok korkuttu
kara burunlu kurtları.
Korku
kurşun oldu
dolarlı bir tüfeğin namlusunda
ve onurla, emekle
tek bir ağızdan söylenen
bir türküyü yarıda keserek,
saplandı
çırpışıp duran
çocuğun yüreğine.
Acıyla
kıvrandı çocuk,
yürek durmadı.
Doğruldu yatağında,
türkü susmadı.
Otuz yedi yerinden
delindi şilte;
otuz yedi kere büyüterek
acıyla çırpınan çocuk yüreği.

3.
On yıl sonra,
tek yürek
yaralı bir tek yürek,
bin yüreğe bölünerek
on yıl önce kesilmiş
bir türküyü söylüyor
çekilmiş, çekilmemiş
her acıya direnerek.

Konuşabilseydik eğer, bunları anacaktık senle... 16 yıldır sakladıklarımızı konuşacaktık, belki gene kızacaktın bana, ama ben de haklıydım kendimce, sen de kendince... Sadece farklı tercihleri kullandık, özgürce... Değiştirmeyi birlikte öğrenmiştik, değiştirerek değişmeyi birlikte yaşamıştık, insana emek harcamayı, insanca dayanışmayı birlikte yaşamıştık... Biz kırk kişiydik, birbirimizi bilirdik. Bunca yıldan sonra, senin saçların döküldü biraz, bense biraz göbeklendim, ama gözümüzde ki umudun gülümsemesi hiç tükenmedi. Belki konuşacak çok şey yoktu; biz birbirimizi gene biliyorduk, onca yaşanmışlığın hatırı her zaman yüreğimizdeydi. Ama konuşabilseydik eğer, bana seni sorduklarında içim burkulmayacaktı.

Şimdi, gittiğin yerde mutlusun biliyorum, bu yolculuk sana yakıştı. Zirveler sana her zaman yakıştı, ama sen hep “Bizim Uğur”dun. Senden öğreneceklerimiz vardı daha, öğrencilerin olacaktı, insana emek vermeyi öğreneceklerdi, doğayla barışmayı, kendimizle yarışmayı, “zor”a gülümsemeyi, yenilsek de vazgeçmemeyi, yanlışla kavgayı, kararlılığı, doğruyu bulmak için hayatı eşelemeyi öğrenecektik birlikte, ama bizi yarım bıraktın, yalnız bıraktın.

“İyi” adamdın, dostlarının seni uğurlarken söylediği gibi “sıkı” adamdın, “doğru” adamdın, “örnek” adamdın, “iyi bir komünist” oldun, “yeni bir komünist” oldun, ama bizi eksik bıraktın, bizi erken bıraktın...

Yolun açık olsun, uğurlar olsun...